Hoefbevangenheid bij paarden

Over hoefbevangenheid is al veel geschreven maar duidelijkheid brengen over dit onderwerp is echter niet altijd eenvoudig. Er zijn immers talrijke oorzaken die kunnen leiden tot een stofwisselingsstoornis waarvan hoefbevangenheid uiteindelijk de uitdrukking is. Wij trachten in dit artikel wat licht in de duisternis te brengen en zaten hiervoor samen met een dierenarts, een smid en een voederfabrikant. Deze zijn respectievelijk Frederik Mijten, Wim Thirion en Ben Mijten. Eén feit is alvast zeker, hoefbevangenheid is en blijft een vreselijke nachtmerrie voor iedere paardenhouder.

Oorzaken en symptomen van hoefbevangenheid 


Hoefbevangenheid of laminitis is een zeer pijnlijk proces dat ontstaat door een verstoorde doorbloeding van de bloedvaten in de ondervoet. Hierdoor treedt er vocht uit de bloedvaten. En in de lederhuid van de voet, die helemaal is omgeven door de harde hoornschoen, kan het vocht nergens naartoe. Dit leidt tot een enorme druk,  wat voor het paard zeer pijnlijk is. Deze dieren weigeren te stappen, gaan vaak liggen en zetten de achterbenen dichter bij elkaar onder het lichaam waardoor een typische stand ontstaat. Meestal zijn de vier hoeven aangetast maar de pijn wordt sterker ervaren in de voorbenen vermits er hier verhoudingsgewijs meer gewicht op rust.

De oorzaak van de verstoorde doorbloeding is het circuleren van gifstoffen of toxines in het bloed. Deze gifstoffen kunnen in de bloedbaan terecht komen naar aanleiding van verschillende gebeurtenissen:

  • Ontstekingsprocessen zoals baarmoederontsteking of ophouden nageboorte
  • Overgewicht
  • Ziekte van Cushing
  • Insulineresistentie
  • Stress
  • Hevige diarree, koliek
  • Bepaalde medicatie (bv dexamethasone)
  • Overmaat koolhydraten/suikers (fructanen)
  • Langdurige overbelasting bij bv kreupelheid ander been
Het hoefbeen, dat in de hoef zit, wordt op zijn plaats gehouden door middel van lamellen die in verbinding staan met de hoornwand en de wandlederhuid. Door de druk die ontstaat tijdens de hoefbevangenheid kan de verbinding tussen de lamellen van de hoornwand en de lederhuid loslaten. Hierdoor komt het hoefbeen losser in de hoef te zitten en kan het gaan kantelen door de kracht die de buigpees uitoefent aan de achterzijde van de hoef. Op de RX-foto is een kanteling van het hoefbeen te zien. Dit wordt waargenomen doordat de voorzijde van het hoefbeen en de voorzijde van de hoef niet meer evenwijdig ten opzichte van elkaar lopen.Hoefbevangenheid paard, foto: kanteling van het hoefbeen

Door het gewicht van het paard kan het hoefbeen zelfs ook zakken. De prognose van deze aandoening is niet goed. Er wordt hier gesproken over een chronische hoefbevangenheid.

De meest extreme vorm van hoefbevangenheid ontstaat wanneer het hoefbeen geheel verticaal naar beneden kantelt. Dit kan gebeuren wanneer heel de lamellenconstructie aan de voorzijde van de hoef vernietigd is. De onderliggende bloedvaten zullen afgekneld worden en daarop afsterven. De zool zal uitbollen doordat de punt van het hoefbeen hierop drukt. Het extreme gevolg hiervan is dat het hoefbeen via de zool naar buiten breekt. Er wordt dan gesproken van zoolbreuk. Op dit moment laat u het paard best inslapen, aangezien dit niet meer hersteld kan worden en een ondraaglijke pijn met zich meebrengt. (Bron:Hermens, E.L.G, Paard en gezondheid: huid, haar en hoeven, 2004, p. 116, blz 106-110, Rehms-Druck GmbH, Borken)

Behandelen hoefbevangenheid 


Tijdens de acute fase is hoefbevangenheid zeker een spoedgeval en moet de dierenarts zo snel mogelijk ter plaatse komen. De hoeven worden best gekoeld vermits dit pijnstillend zal zijn voor het paard.

De behandeling door de dierenarts zal in de eerste plaats bestaan uit het toedienen van ontstekingsremmers en pijnstillers namelijk fenylbutazone. Vaak wordt er ook acepromazine (ACP) toegediend. Dit is een kalmeringsmiddel wat het paard rustig zal maken waardoor het paard zelfs wat zal liggen. Hierdoor komt er minder gewicht op de hoeven, wat gunstig is voor het herstel van de lamellen in de hoef. Een tweede eigenschap van ACP is dat het zal zorgen voor vasodilatie. Dit is een verwijding van de bloedvaten, wat goed is voor de afvoer van de gifstoffen die het stofwisselingssysteem overhoop hebben gebracht.

In sommige gevallen zullen er hoefpads geplaatst worden. Dit is een soort van straalsteun waardoor er meer steun op de straal komt en minder op de teen. Met het plaatsen van deze pads probeert men ook om de kanteling van het hoefbeen tegen te gaan. Verder wordt er stalrust en zo weinig mogelijk beweging aangeraden in de hoop dat de lamellen in de hoef zo goed mogelijk herstellen. Als het dier te veel zou bewegen, steekt de ontsteking telkens terug de kop op en worden de lamellen verder aangetast. Een zo goed mogelijk herstel van deze lamellen is belangrijk naar de productie van hoorn toe.

Wanneer de toestand stabiel te noemen is, dienen er RX-foto’s genomen te worden om te kijken welke schade er is aangericht. Of het hoefbeen gekanteld en/of gezakt is, is belangrijk voor het verdere verloop van de behandeling en de prognose. Het is echter zo dat de behandeling steeds afhankelijk is van paard tot paard en van situatie tot situatie en dat de weg tot een zo’n goed mogelijk herstel heel wat tijd vraagt. Wanneer de acute fase voorbij is, dient de nabehandeling ook in samenspraak met de smid te gebeuren.

Het is uiteraard even belangrijk om de oorzaak te achterhalen die het stofwisselingsysteem overhoop gehaald heeft. En dit zo snel mogelijk zodat de kans op hervallen geminimaliseerd wordt.

Smid

Wanneer de acute fase voorbij is, heeft het paard er alle belang bij een aangepast beslag te krijgen. Met dit aangepast beslag wordt geprobeerd om de grootste druk naar de minder pijnlijke delen van de voet te verleggen. De hielen moeten laag gehouden worden, de straal moet dragen en de teen moet makkelijk afrollen. Verder is het belangrijk dat de voet in één tijd neerkomt. Mogelijke voorbeelden hiervan is een open teenijzer of ijzers met een straalsteun, zoals het balkijzer, al of niet met een leren zool. De smid zal er naar streven dat de voorzijde van het hoefbeen en de voorzijde van de hoef weer evenwijdig ten opzichte van elkaar komen.
Image title
Open teenijzer                                                            
Of een omgekeerd ijzer is het eenvoudigste te construeren voor de smid. Dit ijzer wordt stilaan meer gebruikt voor deze aandoening. De druk wordt verlegd naar de wand en de straal en zo weinig mogelijk naar de voorzijde van de hoef. 


Balkijzer paard
Balkijzer
De uiteindes van de takken van het ijzer zijn met elkaar verbonden. Met dit soort ijzer komt er meer druk op de straal en wordt de doorbloeding van de hoef bevorderd (hoefmechanisme). 
Schneïder paard
Schneïder
Dit ijzer werd vroeger vaak gebruikt met als zelfde doel als hierboven besproken wordt, namelijk extra steun op de straal. 

Het gepaste ijzer en beslag moet steeds bekeken worden van paard tot paard en is afhankelijk van de situatie. De opgenoemde voorbeelden zijn zeker niet de enige behandelingen.

Hoefbevangenheid en voeding


Op het gebied van voeding kan men tijdens de acute fase niet veel doen. Geen krachtvoeder, enkel hooi van goede kwaliteit met zo weinig mogelijk suiker. Omwille van deze reden is droog hooi aan te raden en geen voordroog. Geen gras, wortelen, bieten, … en zeker geen brood. Dit allemaal door de hoge concentraties aan koolhydraten.

Paarden die ooit hoefbevangen geweest zijn, blijven echter gevoelig aan het wederkeren van deze aandoening. Daardoor is het van groot belang dat deze paarden, en ook chronisch bevangen paarden, zo goed mogelijk ondersteund worden met een geschikt  rantsoen.

In eerste instantie mogen ze geen te grote hoeveelheden krachtvoeder krijgen. Het moet een krachtvoeder zijn met laag suiker- en eiwitgehalte. Het gehalte aan vetten is best hoger dan bij een gewone onderhoudsmengeling. Als de suiker- en zetmeelbron uitgeput is, kunnen de paarden de vetten aanslaan als energieleverancier. De vetten zijn voor deze paarden een veiligere energiebron.

Hoefbevangenheid voorkomen


Een volgende aspect wat belangrijk is in het rantsoen voor chronisch bevangen paarden of paarden die last hebben gehad van hoefbevangenheid, is het vitamine E gehalte. Vitamine E is een antioxidant en helpt het paard om schadelijke vrije radicalen uit de cellen te verwijderen. Deze vrije radicalen zijn altijd aanwezig maar hun aantal loopt op wanneer ze weefselschade hebben opgelopen. Hoefbevangen paarden hebben vaak schade aan hun spieren door het langdurige ongewone gebruik ervan om hun zere voorhoeven te ontlasten.

Om die hierboven besproken redenen, ontwikkelden wij Zero muesli. De Zero muesli is een suiker en eiwit sobere muesli zonder haver en is verrijkt met een kruidenhooi dat de vertering optimaliseert. Eveneens is het vitamine E gehalte verhoogd.

Buiten het krachtvoer moeten deze paarden over voldoende en kwaliteitsvol hooi beschikken. Nogmaals raden wij hooi aan en geen voordroog omwille van het hogere suikergehalte van voordroog. Is voordroog echter de enige mogelijkheid, zorg er dan voor dat deze zo droog mogelijk is en van zeer goede kwaliteit.

Om het paard wat extra aan structuur en massa te geven kan Opti-form bijgegeven worden. Dit is een gesneden kruidenhooi dat positieve darmbacteriën bevat die de darmflora herstellen. Dit kan voor deze paarden een zeer goede ondersteuning vormen, vermits zij toch een lange tijd pijnstillers en ontstekingsremmers innemen die ook een negatieve werking kunnen hebben op de darmflora. Anderzijds leidt Opti-form tot een betere vertering.

Het laatste maar zeker niet het minst belangrijke voedermiddel waar deze paarden voorzichtig moeten mee omgaan is gras! Deze paarden mogen absoluut niet 24 uur op 24 uur en 7 dagen op 7 op de weide lopen. Vooral in het voorjaar is er een grote gevarenzone, zeker in functie van het fructaangehalte. Koude nachten, gevolgd door zonnige dagen, resulteren in grote fructaangehaltes in het gras. Het is zeker niet zo dat een weide met zeer kort gras geen nadelig gevolg heeft voor paarden. Integendeel, het is beter om aan strookbegrazing te voorzien op weides met een goede grasgroei en dit maar enkele uren per dag in functie van de fructaanconcentratie.

Preventief kan men paarden, die gevoelig zijn aan overgewicht zoals sobere rassen (vooral shetlanders en welsh cob) en paarden op rust, preventief een suiker en eiwit sobere muesli geven zoals de Hippalgo Zero . Voorkomen is nog steeds beter dan genezen! En in dit geval ook nog veel eenvoudiger! Ook zijn paarden, die leiden aan insulineresistentie, gevoeliger aan hoefbevangenheid.

Tenslotte is beweging voor alle paarden van groot belang, ook naar hoefbevangenheid toe. Het teveel aan suikers en zetmeel kunnen ze zo verbranden en wegwerken.

Zowel de behandeling en vooral de nabehandeling bij hoefbevangen paarden moet steeds van situatie tot situatie bekeken worden. Dit is ook het geval voor het rantsoen van het paard.

Voor vrijblijvend voedingsadvies op maat van je paard, kan je steeds terecht bij onze voedingsadviesservice

Blijf je graag op de hoogte van al onze tips en adviezen voor paarden? Schrijf je onderaan deze pagina in voor de nieuwsbrief of volg ons op: Image title









Aan het laden
Aan het laden